Oficinas

Diferentes oficinas práticas, que contam com a presença de tocadores de vários instrumentos, fomentando a partilha de reportórios e técnicas instrumentais de Portugal e da Galiza, sublinhando a importância do “saber tocar de ouvido”. No Encontro de Tocadores há também Oficinas de Construção de Instrumentos e de Dança para uma experiência de aprendizagem completa.

Esta oficina de cantares tradicionais consistirá num breve périplo pelos monódicos e polifónicos, contextualizados na sua perspectiva funcional.

Levar e trazer. Deitar e levantar. Limpar e sujar. Refrescar e aquecer. Encher e vazar. Dobrar e estender. Pousar e erguer. Semear e colher. Esconder e mostrar. Prevenir e esperar. E…repetir. Repetir tudo e sem rendição ao cansaço – as vezes que forem necessárias – pelas gerações que servirem de eco.

Na linha estreita que tem sobrado às mulheres para existir ao longo dos tempos, entre um
afazer e o seu oposto, desenrolou-se um novelo melódico para aligeirar tudo, fazendo
acompanhar o tudo e o nada de palavra cantadas. Com elas passar o preceito, deixar a
lembrança e o vinco dos gestos para que se não percam na fundura do tempo.

Calhou-nos, por sorte, ser herdeiras dessa riqueza tamanha. Hoje o canto das mulheres, que tão densamente povoa o nosso património tradicional, parece desgarrado do seu propósito funcional mas não deixa de nos ser íntimo – um embalo ou a harmonia das vozes de mulheres que se juntam para manifestar a fé ou para manter a Terra a girar com o suor dos seus corpos. Apanhar o fio da meada ou criar-lhe pontas novas é o que nos propomos fazer. Recorrendo ao
que nos chegou pelas mãos de Ernesto Veiga de Oliveira, Michael Giacometti, Judith Cohen e tantos outros, coaremos com as nossas vozes os cantos monódicos e polifónicos de mulheres que integram o cancioneiro tradicional português. Com as nossas vozes e com as vozes que a nós se quiserem juntar.

Segue-me à Capela

Segue-me à Capela é um colectivo de sete mulheres que trabalha a música tradicional
portuguesa numa perspectiva contemporânea, usando a voz como principal
instrumento. A percussão e alguns elementos cénicos reforçam os climas gerados a
partir do canto.

Noutros tempos, as pessoas juntavam-se para tocar, dançar, partilhar momentos e enriquecer conhecimentos. Esta oficina tem o objetivo de ser isso mesmo: uma partilha de conhecimentos e, principalmente, uma ocasião de exploração musical pegando em exemplos populares.

Todos estão convidados a participar nesta tocata de cordofones. Violas, rabecas, violões , cavaquinhos, bandolins, bomobos, ferrinhos e, porque não, outros instrumentos… Venham porque vai haver festa no terreiro!!!

Carlos Batista é natural de Anadia e é um músico autodidata e arqueólogo. Tem dedicado parte do seu tempo ao estudo e investigação da organologia dos instrumentos musicais populares portugueses.


Presentemente, é investigador no INET- Centro de Estudos em Música e Dança, onde desenvolve um trabalho sobre os aerofones em barro em Portugal (assobios e ocarinas) ao abrigo do Projecto POCI-01-0145-FEDER-031782 • LISBOA-01-0145-FEDER-031782 – “Práticas sustentáveis: um estudo sobre o pós-folclorismo em Portugal no século XXI”).

Nesta oficina aprender-se-á a construir pequenos instrumentos de carácter ancestral, feitos a partir de materiais recolhidos diretamente da natureza ou do uso quotidiano.

No passado, a maioria dos músicos desenvolvia muita da sua autoaprendizagem em função dos recursos e bens materiais disponíveis. A originalidade e a criatividade que advêm destes instrumentos ainda hoje são surpreendentes.

Com Xabier Blanco os participantes aprenderão a fazer dois instrumentos a partir da cana: a cana rachada e a vara das perrinhas. Inocêncio Casquinha ensinará a produzir sarroncas. Como são instrumentos utilizados para acompanhar cantigas, os formandos aprenderão também as melodias associadas ao uso destes instrumentos.

Xavier Blanco é um técnico em cultura tradicional, mestre gaiteiro e artesão de instrumentos musicais. Dirige a Escola da Música Tradicional do Concelho de Moaña. Foi professor de gaiteiros como Xosé Manuel Budiño, Anxo Lorenzo e Ivan Costa. Possui diversos discos e livros publicados tais como a “Gaita de Cana de Moaña”, “Instrumentos Pobres”, “Gaitas Troncais”, “A Cadea Crítica dos Instrumentos”, “Os Traballos da Pel Secada”, “Como Facer Palhetas e Pallóns”, “Toques Asubíos e Cantores”, “Lei Natural” e “O Gaiteiro Verde”.

Inocêncio Casquinha é natural de Arcena, Alverca do Ribatejo, local onde também reside. É um animador sociocultural que desenvolveu carreira no Departamento da Cultura e no Sector Educativo do Museu Municipal de Vila Franca de Xira. Constrói instrumentos musicais populares com diversos materiais como o barro, a madeira, o corno e a cana, entre outros. Também faz instrumentos a partir de objectos e matérias reutilizadas, ou seja, de coisas quase inúteis.

Com estes, participa em acções lúdico-pedagógicas em escolas, museus, bibliotecas e encontros de tocadores, demonstrando a funcionalidade e as sonoridades mais ou menos invulgares destes instrumentos.

(texto bilingue, em português e galego)
A associação de instrumentos de percussão a aerofones constitui diversas práticas musicais ancestrais que geraram uma grande diversidade nas diferentes sociedades dos cinco continentes. São inúmeras as formações que conjungam aerofones de bisel, de palheta (livre, simples ou dupla) e de bocal, com diferentes membrafones e idiofones. Por norma possuem funções cerimoniais, militares e religiosas, entre outras. Popularizaram-se, sobretudo, para usos e repertórios ao ar livre, anunciando festas, comemorações, cultos, ritos e solenidades.

Na Galiza e em Portugal, no seio das práticas musicais gaiteiras, entre outros conjuntos musicais, destacam-se as murgas e/ou charangas. Desde, pelo menos, o Renascimento que se agregam tambores, charamelas e gaitas-de-fole. Estas práticas perduraram em muitas localidades da Península e regiões da Europa. Com o aparecimento e consolidação do uso dos clarinetes e saxofones, a partir da charneira de 1900, nas duas margens do rio Minho desenvolveram-se conjuntos de gaiteiros constituídos por uma ou diversas gaitas-de-fole, caixas de rufo, bombos, pratos (acoplados ao bombo ou tocados individualmente), clarinetes e/ou saxofones. Por vezes possuem acordeões, ocarinas, flautas e metais, dependendo da(s) circunstância(s). Algumas usam fardas idênticas às das bandas filarmónicas, fazendo-nos relembrar a herança marcial deste género de agrupamentos.

Na oficina será transmitido repertório galego e português de gaita-de-fole, clarinete e saxofone, sem esquecer as percussões, a todos os participantes.

Manuel Lima é membro dos Zés-P’reiras “Os Divertidos” de Delães, Vila Nova de Famalicão. Herdou do pai, o gaiteiro João Pereira Lima, a direção deste grupo, fundado em 1945. Desde então tem desenvolvido a atividade destes zés pereiras juntamente com os três filhos, vários sobrinhos e amigos. Manuel Lima, por norma, apresenta-se a tocar clarinete. Contudo, e conforme a tradição destes agrupamentos, sendo o “mestre”, também toca todos os outros instrumentos do grupo: a gaita-de-fole, a caixa e o bombo.

Fernando Abreu é titulado superior en Clarinete polo Real Conservatorio Superior de Música de Madrid; especializado na interpretación de Clarinetes Históricos polo Koninklijk Conservatorium de A Haia (Holanda) e en Música Tradicional Galega pola Universidade de Santiago de Compostela. Possui o Diploma de Estudios Avanzados en Etnomusicoloxía pola Universidad de Valladolid e é membro do Cuarteto Caramuxo, DOUS e da Banda Crebinsky.
Logo dos seus estudios no Conservatorio interesouse polo papel do clarinete na música popular e nomeadamente nas agrupacións musicais da Galiza chegando a formar parte do grupo Xistra de Coruxo e comezando a súa formación en etnomusicoloxía nas universidades de Santiago de Compostela e Valladolid.

Foi membro do Ensemble de Música Contemporánea do CGAC (Centro Galego de Arte Contemporánea) durante toda a súa existencia, da O.M.E.GA. (Orquestra de Música Espontánea de Galicia), colaborador habitual en directo e en disco de Marcedes Peón e convidado en gravacións e concertos dunha gran cantidade de artistas galegos (Pablo Novoa, Ecléctica Ensemble, Xardín Desordenado, Doctor Harapos, Sete Saias, Malvela, Om-Off…).

 

Neste obradoiro imos coñecer o que se reflite nos cancioneiros sobre a Carballesa na Galiza, así como os últimos vestixios que chegaron até nós desta variante da muiñeira.

Partiremos dos pasos mais sinxelos até abranguer toda a súa complexidade e centrarémonos na zona onde se mantivo viva: O Courel. Tamén veremos se hai algunha semellanza coa Carballesa portuguesa.

Montse Rivera Crespo

Dende moi nova, Montserrat Rivera participa en diferentes agrupacions folcloricas galegas chegando a desempenar durante cerca de 9 anos o cargo de directora do corpo de baile e pandereteiras da prestixiosa Agrupacion Folclorica Cantigas e Agarimos (Santiago de Compostela) e dende o ano 2012 leva a direcion do Grupo de Baile Brincadeira (Santiago de Compostela). Desenvolve unha incesante actividade como mestra de baile, pandeireta e canto tradicional galego para diferentes Asociacions, Institucions e Festivais tanto a nivel nacional, como internacional (Portugal, Alemana, Venezuela, Arxentina, Belxica, etc.).
Dende o ano 1989, forma parte do grupo de musica tradicional Leilia co que ten publicados cinco traballos discograficos, ofrecendo conceros en multitude de paises, e colaborando en innumerables traballos discograficos e audiovisuais con artistas da talla de Milladoiro, Xose Manuel Budino, Kepa Junquera, Brigada Victor Jara, Jose Nieto, Emilio Cao, etc.
Posue un valiosisimo arquivo audiovisual froito de mais de 30 anos de investigacion etnografica por toda a xeografia galega (vestiario, tradicion oral, musical e baile), o que se engade a participacion en congresos, cursos e conferencias relacionadas coa cultura e tradicion galega. Actualmente compaxina a sua vocacion docente coa participacion coa actividade artistica en Leilia e Pesdelan, o proxecto As Armadanzas e asi como espectaculo Contoche un traxe.

Este website está escrito em Português e Galego